Thiếu hụt dinh dưỡng sau sinh

Sau khi kết thúc thai kỳ, cơ thể phụ nữ bước vào giai đoạn phục hồi phức tạp. Quá trình sinh thường, dù diễn ra thuận lợi, vẫn dẫn đến một lượng máu mất đi đáng kể. Cùng lúc đó, tuyến sữa hoạt động mạnh mẽ để đáp ứng nhu cầu tăng trưởng nhanh chóng của trẻ sơ sinh, đòi hỏi một lượng lớn năng lượng và vi chất từ cơ thể mẹ. Nếu chế độ ăn uống và các nguồn dự trữ không được bù đắp kịp thời, tình trạng mất cân bằng dinh dưỡng sẽ xảy ra, kéo theo nhiều hệ lụy về sức khỏe thể chất và tinh thần.

Nhiều nghiên cứu dịch tễ học chỉ ra rằng, các bà mẹ sau sinh, đặc biệt trong 6 tháng đầu cho con bú, có nguy cơ thiếu hụt nghiêm trọng các vi chất như: Sắt, Canxi, Vitamin nhóm B (như B9, B12), Vitamin D và các axit béo không bão hòa đa (PUFAs), điển hình là DHA.

Thiếu sắt và thiếu máu

Sắt là khoáng chất bị thiếu hụt phổ biến. Tình trạng thiếu máu do thiếu sắt được xác định ở khoảng 30% phụ nữ sau sinh. Nguyên nhân chính bao gồm sự gia tăng nhu cầu sắt trong thai kỳ để hỗ trợ phát triển thai nhi và nhau thai, cùng với sự mất máu cấp tính trong quá trình chuyển dạ.

Thiếu sắt gây ra các triệu chứng lâm sàng rõ rệt như suy nhược, mệt mỏi mạn tính, chóng mặt và khó tập trung. Đáng lưu ý, thiếu sắt còn là một yếu tố nguy cơ độc lập làm tăng khả năng mắc các rối loạn tâm thần kinh hậu sản, bao gồm trầm cảm sau sinh. Về mặt dinh dưỡng cho trẻ, mặc dù nồng độ sắt trong sữa mẹ không phụ thuộc nhiều vào lượng dự trữ của mẹ, nhưng tình trạng kiệt quệ sức khỏe do thiếu máu lại ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng chăm sóc và gắn kết mẹ con.

Canxi suy giảm

Nhu cầu canxi cho phụ nữ đang cho con bú tăng cao đáng kể, Để sản xuất sữa mẹ với hàm lượng canxi ổn định, cơ thể mẹ sẽ huy động canxi từ xương nếu lượng canxi hấp thụ qua chế độ ăn không đủ. Quá trình này, mặc dù mang tính sinh lý, nhưng nếu không được bổ sung đầy đủ, sẽ dẫn đến sự suy giảm mật độ xương tạm thời, làm tăng nguy cơ đau nhức khớp và có thể đẩy nhanh quá trình loãng xương về sau. Việc bổ sung canxi phải đi kèm với Vitamin D, chất xúc tác quan trọng giúp tối ưu hóa sự hấp thu canxi tại ruột.

Omega-3 (DHA/EPA)

Axit Docosahexaenoic (DHA) là một axit béo Omega-3 thiết yếu, đóng vai trò cấu trúc trong màng tế bào thần kinh và võng mạc. Lượng DHA trong sữa mẹ phụ thuộc trực tiếp vào khẩu phần ăn của người mẹ. Trẻ sơ sinh cần DHA cho sự phát triển vượt bậc của não bộ và thị lực. Đối với người mẹ, việc bổ sung đủ Omega-3 được chứng minh là có tác dụng điều hòa tâm trạng, góp phần làm giảm triệu chứng lo âu và dự phòng trầm cảm sau sinh.

Bổ sung dinh dưỡng toàn diện

Để đối phó với tình trạng thiếu hụt đa vi chất, các chuyên gia khuyến nghị một chế độ dinh dưỡng toàn diện, đa dạng và tăng cường năng lượng. Ưu tiên các nguồn sắt có khả năng hấp thu sinh học cao, chủ yếu từ thực phẩm động vật như thịt bò nạc, gan và các loại thịt đỏ. Đồng thời, cần tăng cường tiêu thụ các thực phẩm giàu Vitamin C (cam, ổi, kiwi, dâu tây) trong bữa ăn để thúc đẩy quá trình hấp thu sắt. Cần lưu ý hạn chế các chất ức chế hấp thu sắt như phytate (có trong một số loại hạt, ngũ cốc) và tannin (có trong trà, cà phê) bằng cách tiêu thụ chúng cách xa bữa ăn chính.

Nguồn canxi nên được cung cấp đa dạng từ sữa và các chế phẩm từ sữa ít béo (sữa chua, phô mai), cũng như các loại rau xanh đậm và cá nhỏ ăn cả xương. Ngoài ra, việc duy trì tiếp xúc với ánh nắng mặt trời buổi sáng sớm giúp cơ thể tổng hợp Vitamin D tự nhiên. Trong nhiều trường hợp, việc sử dụng viên uống bổ sung canxi và Vitamin D theo chỉ định là cần thiết để đảm bảo liều lượng khuyến nghị hàng ngày.

Đảm bảo tiêu thụ đủ Protein từ thịt, cá, trứng, sữa và các loại đậu để hỗ trợ quá trình chữa lành vết thương, tái tạo cơ và sản xuất sữa. Uống đủ từ 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày.

Ưu tiên sử dụng cá béo như cá hồi, cá mòi và dầu thực vật giàu Omega-3. Do lo ngại về hàm lượng thủy ngân, nên tham khảo ý kiến chuyên môn về lượng tiêu thụ cá khuyến nghị hàng tuần hoặc sử dụng các chế phẩm bổ sung DHA chất lượng cao.

Do áp lực chăm sóc con và sự thay đổi thói quen ăn uống, việc chỉ dựa vào thực phẩm có thể không đủ để bù đắp sự thiếu hụt. Do đó, việc tiếp tục sử dụng viên uống vitamin và khoáng chất tổng hợp trước sinh hoặc chuyển sang các chế phẩm dành riêng cho giai đoạn hậu sản, dưới sự hướng dẫn của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng, là một biện pháp hiệu quả.

Sự can thiệp dinh dưỡng sớm và đầy đủ là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe lâu dài của người mẹ và tạo điều kiện tốt cho sự phát triển của trẻ sơ sinh